Άβυδος

Ονομασία δύο αρχαίων πόλεων. 1. Πόλη της αρχαίας Αιγύπτου, 130 χλμ. Ν του Ασιούτ, στην αριστερή όχθη του Νείλου. Ταφικό κέντρο συνδεδεμένο με τη λατρεία του Όσιρη, θεού του ήλιου και των νεκρών, ήταν ένας από τους πιο προνομιούχους τόπους ταφής, επειδή ένας τάφος στην αρχαϊκή νεκρόπολη (4η-3η χιλιετία π.Χ.) θεωρήθηκε τάφος του Όσιρη ενώ στην πραγματικότητα ανήκε σε κάποιον φαραώ της A’ Δυναστείας. Οι τάφοι, που στην αρχή ήταν απλοί λάκκοι σκεπασμένοι με κεραμίδια, στο τέλος της Α’ Δυναστείας αποτελούν πραγματικά υπόγεια ανάκτορα, όπου γύρω από τον βασιλιά θάβονται τα μέλη της ακολουθίας του. Από την εποχή αυτή καθιερώνεται η συνήθεια του διπλού τάφου των φαραώ· ο ένας, στον οποίο είχε ταφεί το σώμα, βρισκόταν στην Κάτω Αίγυπτο, στη Σακκάρα· ο άλλος, συμβολικός, απλό κενοτάφιο, βρισκόταν στην Άνω Αίγυπτο, στην Άβυδο. Από τα σημαντικότερα κενοτάφια ήταν του Ραμσή Α’, του Σέτι Α’, όπου διατηρήθηκαν με όλη τη φρεσκάδα των χρωμάτων τους μερικά από τα τελειότερα ανάγλυφα της αιγυπτιακής τέχνης, και του Ραμσή B’. Γύρω στο 1000 π.Χ. η Ά. ήταν μια από τις πολυανθρωπότερες πόλεις της Αιγύπτου, αργότερα όμως παρήκμασε και κατά τους τελευταίους αιώνες π.Χ. ήταν ένα απλό χωριό. Οι ανασκαφές, που συνεχίζονται με διακοπές επί έναν αιώνα, έχουν φέρει στο φως ερείπια της νεκρόπολης και νεκρικούς ναούς. 2.Αρχαία ελληνική πόλη στην ασιατική ακτή του Ελλησπόντου (Μυσία), στο στενότερο σημείο του, γνωστή από τα χρόνια του Ομήρου. Η στρατηγική της θέση (πέρασμα από τη Μαύρη θάλασσα προς τον νότο) την έκανε στόχο των κατά καιρούς ισχυρών, Μιλησίων, Περσών, Αθηναίων, Σπαρτιατών, Μακεδόνων, Ρωμαίων, που την κράτησαν διαδοχικά υπό τον έλεγχό τους. Στην Ά. «έζευξε» ο Ξέρξης τον Ελλήσποντο με τα καράβια του (480 π.Χ.) και πέρασε επάνω σε αυτά τα στρατεύματά του στην Ευρώπη για να τα οδηγήσει εναντίον της Ελλάδας. Το 411 ο στόλος των Αθηναίων νίκησε εκεί τον σπαρτιατικό. Στην Ά. συνέστησε o Ιουστινιανός το πρώτο τελωνείο και εκεί (και στην αντικρινή Σηστό) διαδραματίζονται Τα καθ’ Ηρώ και Λέανδρον του Μουσαίου. Μετά την κατάληψή της από τους Τούρκους έπεσε σε παρακμή. Σήμερα στη θέση της βρίσκεται ένα ομώνυμο μικρό χωριό.